نماز آیات را در اولین کسوف قرن جدید چگونه بخوانیم؟

امروز شاهد اولین خورشیدگرفتگی در قرن پانزدهم بود که همزمان با این خورشیدگرفتگی نماز آیات واجب می‌شود.

به گزارش ایرنا، خورشیدگرفتگی یا کسوف، زمانی رخ می دهد که سایه ماه بر بخشی از زمین بیفتد و در نتیجه در قسمت هایی از کره زمین، قرص ماه قسمتی از قرص خورشید یا تمام آن را از ناظر زمینی بپوشاند. ماه در خورشیدگرفتگی از بین خورشید و عبور از زمین می‌کند.

این حرکت مانع رسیدن نور خورشید به زمین می‌شود و زمانی که ماه از مقابل خورشید می‌گذرد سایه ماه روی زمین می‌افتد و تاریک می‌شود. خورشیدگرفتگی به سه شکل کلی، جزئی و حلقوی رخ می‌دهد که در هر یک از این شکل‌ها، از خورشید به اصطلاح می‌گیرند.

امروز از حدود ساعت 13:30 شاهد کسوف در ایران بود که مناطق غربی آغاز می‌شوند و به سمت شمال شرق کشور می‌روند که تا ساعت 16 پایانی می‌یابد و در همین فاصله، یعنی با شروع خورشیدگرفتگی تا هنگام آغاز می‌شود. باز شدن خورشید، نماز آیات واجب می‌شود.

البته به گفته‌های دانشمندان علم نجوم در خورشیدگرفتگی امروز، سایه ماه روی کره زمین نمی‌افتد بلکه قسمت جنوبی نیم‌سایه را می‌بینید که بیشتر در نیمکره شمالی زمین قابل‌مشاهده است و بیشترین میزان جمعیت خورشید در کشور حدود ۶۰ درصد خواهد بود.

بنا بر نظر حضرت امام خمینی (ره) از اینکه خورشید شروع به گرفتن می کند، انسان باید نماز آیات را بخواند و بنابر احتیاط واجب باید به قدری کمی اندازه گیری شود که خورشید شروع به باز کردن کند و اگر انسان نماز را بخواند. قدری دیر بیاندازد که آفتاب یا ماه شروع به باز شدن کند، باید نیت ادا و قضا نکند، ولی اگر بعد از باز شدن تمام آن، نماز بخواند، باید نیت قضا کند.

اگر انسان به گفته افراد علمی که از روی قاعده، وقت خورشیدگرفتگی و ماه گرفتگی را می دانند، مطمئن شوید که خورشید یا گرفته شده است، بنابر احتیاط واجب باید نماز آیات را بخواند و نیز اگر بگویند فلان وقت خورشید یا ماه می گیرد. و فلان مقدار طول می کشد و انسان به گفته آنها مطمئن هستند پیدا کند، بنابر احتیاط واجب باید به حرف آنها عمل کند. مثلاً اگر بگویند آفتاب فلان ساعت شروع به باز شدن می کند، احتیاطاً باید نماز را تا آن وقت به زمان نیاندازد. (مساله 151 رساله امام خمینی)

اگر انسان از خورشیدگرفتگی جزیی اطلاعی نداشته باشد و بعد از باز شدن خورشید بفهمد که کسوف رخ داده است، نماز آیات او واجب نیست، اما باید از آن آگاه باشد و نماز آیات را نخوانده باشد، قضای آن واجب است.

حضرت امام خمینی (ره) در مسأله ۱۴۹۹ رساله توضیح المسائل می‌فرماید: اگر بعد از باز شدن آفتاب یا ماه بفهمد که تمام آن گرفته شده است، باید قضای نماز آیات را بخواند، ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته شده است، قضاوت بر او واجب نیست. .

آیت الله العظمی سیدعلی سیستانی نیز معتقد است که اگر انسان گرفتن آفتاب یا ماه را نمی گیرد و بعد از باز شدن آفتاب یا ماه می فهمد که تمام آن گرفته شده است، باید قضای نماز آیات را بخواند، ولی اگر بفهمد مقداری از آن گرفته شده است، قضاوت بر آن است. او واجب نیست (مساله ۱۴۷۹)

آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی نیز در مسأله ۱۲۹۳ توضیح المسائل بیان می‌دارد: اگر فردی بعد از گذشتن وقت متوجه تمام خورشید یا ماه گرفته بود، باید قضای نماز آیات را به جا آورد، اما اگر تمام آن نگرفته باشد، قضا واجب نیست.

روشهای خواندن نماز آیات

طبق فتاوای مراجع، نماز آیات را می توانم به دو روش می خوانم. یک شیوه آن است که نمازگزار قبل از هر رکوع، یک حمد و سوره را بخواند و شیوه دیگر آن است که بعد از خواندن حمد، یک سوره را به پنج قسمت تقسیم کرده و بعد از خواندن هر قسمت به رکوع رود.

در روش اول نماز بعد از نیت، تکبیر می‌گوید و یک حمد و یک سوره می‌خواند و سپس به رکوع رفته و پس از رکوع دوباره یک حمد و یک سوره می‌خواند تا پنج مرتبه و در رکعت دوم نیز رکعت اول نماز را ادامه می‌دهد و پس می‌دهد. از رکوع آخر، قنوت می‌خواند.

چگونه دیگر اقامه نماز آیات به این ترتیب است که می‌توان پس از تلاوت سوره حمد، یک سوره را به پنج قسمت تقسیم کرد و بعد از هر بخش به رکوع رفت و رکوع دوم را انجام داد.

آیت الله خامنه ای در اجوبه الاستفتائات درباره خواندن نماز آیات به این شیوه می فرماید: بعد از نیت و تکبیرة الاحرام، حمد و یک آیه (البته احتساب بسم الله به عنوان یک آیه خلاف احتیاط است) از سوره ای را قرائت و رکوع کند.

سپس سر از رکوع بردارد و آیه دیگری از آن سوره را بخواند و به رکوع رود و بعد، سر از رکوع برداشته و آیه دیگری از همان سوره را قرائت کند و همین طور تا رکوع پنجم ادامه دهد تا سوره‌ای که پیش از هر رکوع باشد. ، یک آیه از آن را قرائت کرده است، قبل از رکوع تمام شود.

آیت الله العظمی سیستانی می‌فرماید: در نماز آیات ممکن است انسان از نیّت و تکبیر و خواندن حمد باشد، آیه یک سوره را پنج قسمت کند و یک آیه یا بیشتر از آن را بخواند، بلکه کمتر از یک آیه را نیز می‌تواند بخواند. ، ولی باید (بنابر احتیاط) جمله تامه باشد و از اول سوره شروع کند و به گفتن بسم الله اکتفا نکند و سپس به رکوع رود و سر بردارد و بدون اینکه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به رکوع رود و همینطور باشد. تا پیش از رکوع پنجم سوره را تمام کند.

این مرجع تقلید در ادامه می‌فرماید: مثلاً در سوره فلق، اول، بسم الله الرحمن الرحیم قل اعوذ برب الفلق بگوید و به رکوع رود، بعد از بایستد و بگوید من شر ما خلق، دوباره به رکوع رود و بعد از رکوع بایستد و بگوید ومن شر. غاسق اذا وقب باز به رکوع رود و بایستد و بگوید و من شر النفاثات فی العقد و به رکوع رود و دوباره سر بردارد و بگوید و من شر حاسد اذا حسد و بعد از آن به رکوع پنجم رود. (مساله ۱۴۸۸)

همان چیزهایی که در نمازهای پنجگانه (یومیه) واجب و مستحب است، در نماز آیات نیز واجب و مستحب است، ولی در نماز آیات، مستحب است به جای اذان و اقامه، سه مرتبه به قصد امید ثواب بگویند الصلاة.

مستحب است بعد از رکوع پنجم و دهم بگوید سمع الله لمن حمده و نیز پیش از رکوع و بعد از آن تکبیر بگوید، ولی بعد از رکوع پنجم و دهم، گفتن تکبیر مستحب نیست.