ژن درمانی باید به معجزه پزشکی تبدیل شود

فرارو- اگر ژن درمانی به معجزه‌ای پزشکی تبدیل به تعداد کمی از بیماران در کشور‌های ثروتمند به یک درمان خاص تبدیل شود ممکن است.

به گزارش فرارو به نقل از اکونومیست، زمانی که “آتان رالستون” ۱۳ ساله بود تا دید چشمان‌اش آغاز شد. تشخیص بیماری برای او وایرانگر بود. او با نوروپی ارثی عصب بینایی لبر Leber (lhon) متولد شد یک اختلال ژنتیکی نادر که سلول‌های عصب بینایی را می‌خورد تا زمانی که باعث نابینایی فرد شود.

با توجه به این که در آمریکا و اروپا سالانه تنها ۸۰۰ مورد به نوروپاتی ارثی عصب بینایی لبر دیده می‌شود رالستون جوان بسیار بدشانسی بود. با این وجود، از جهاتی دیگر می‌توان او را خوش شانس قلمداد کرد. GenSight یک شرکت بیوتکنولوژی فرانسوی سال‌ها روی یک ژن درمانی برای درمان نوروپاتی ارثی عصب بینایی لبر کار کرده بود. این بیماری به دلیل جهش در ژنی به نام nd4 ایجاد می‌شود. این جهش باعث می‌شود سلول‌های بدن پرورش معیوب بسازند.

این درمان که Lumevoq نام داشت با افزودن نسخه متعارف nd4 به سلول‌های شبکیه و عصب بینایی به دنبال حل مشکل بود. تا سال ۲۰۱۸ میلادی Lumevoq تحت آزمایش‌های بالینی قرار گرفت و مدت کوتاهی پس از تشخیص، رالستون با آن شیوه درمان شد. امروز بینایی او به حالت عادی بازگشته است. او می‌توان با رایانه کار کند، با خودرو رانندگی کند و با دوستان‌اش به بازی بولینگ برود. به نظر می‌رسد که درمان شده است.

چنین داستان‌هایی به طور فزاینده‌ای رایج می‌شوند. در دهه 2010 ممکن است یک سال تمام به طول انجامد تا تنها یک تائید ژن درمانی تازه از سوی تنظیم کننده های دارویی و درمانی صورت گیرد. این در حالیست که تنها در ماه آگوست سال جاری دو مورد ژن درمانی یکی برای بتا تالاسمی و دیگری برای هموفیلی یک هر دو بیماری خون مورد تایید قرار می گیرد. اتحاد پزشکی احیاکننده The Alliance for Regenerative Medicine یک گروه صنعتی بین‌المللی برای درمان‌های سلولی و ژنی می‌گوید که ۱۳۶۹ گروه در حال توسعه چنین درمان‌هایی هستند و بیش از ۲۰۰۰ کار ازمایی بالینی در حال انجام است. اکثر ارزیابی ها در مراحل اولیه خود به سر میبرند و ممکن است بیش تر پیشرفت نکنند.

با این وجود، به گفته مرکز نوآوری‌های زیست پزشکی کمبریج در ماساچوست آزمایش‌های کافی در حال انجام هستند که در نتیجه آن 40 تا 50 ژن درمانی جدید می‌توانند تا سال 2030 برای استفاده از بالینی مورد تایید قرار گیرند. بسیاری از موارد ژن درمانی در مبارزه با سرطان مورد استفاده قرار خواهند گرفت. حذف برخی از سلول‌های سیستم ایمنی برای مقابله با سرطان از آن استفاده می‌کند و ژنی را به آن سلول می‌دهد تا بتواند ویژگی‌های خاص سرطان را تشخیص دهد و بازگرداندن آن اساس کار سل تراپی (CAR T-cell) باشد (واژه Car) آن مخفف «گیرنده ژن کایمریک» است).

با این وجود، موارد زیادی نیز خواهند داشت که با بیماری‌های ارثی مقابله کنند. نشانه های روشنی وجود دارند که این موج آغاز شده است. جانت لمبرت” رئیس اتحاد پزشکی احیاکننده پیش بینی می‌کند که اروپا و آمریکا شاهد تعداد بی‌مصرف‌هایی از چنین ژن‌های درمانی‌هایی باشند که در سال جاری تایید شوند.

در دنیایی که می گفت این چیزی است که در دی آن یک شخص باعث تلقی شدن آن می شود به عنوان بخشی از ماهیت آن فرد می شود با بیماری های ارثی از طریق ژن درمانی کاری انقلابی به نظر می رسد. همان گونه‌ای که در مقاله‌ای به تازگی مطرح می‌شود، ژن درمانی یکی از بهترین مفاهیم در پزشکی مدرن است. ارائه یک درمان به فردی که برای یک دهه یا بیش‌تر و شاید تا پایان عمر شرایط وحشتناکی را متحمل شود نوعی درمان است که هیچ گونه مشابه و همتایی ندارد.

با این وجود، ژن درمانی با چندین چالش خواهد بود. فن‌آوری‌های مورد استفاده آن هنوز خطراتی را به همراه دارند. درمان از طریق ژن درمانی بسیار گران است، نه تنها به دلیل پژوهش‌ مورد نیاز برای توسعه آن (که در سراسر جهان بیوتکنولوژی گران است) بلکه به این دلیل که هزینه ساخت آن بسیار بالا است. علاوه بر این، ممکن است با رقابت تنگاتنگ‌های دیگر ممکن باشد که برخی از آن‌ها به همان اندازه ژن درمانی بدیع باشند و به بیمار اجازه دهند تا با روش‌های ارزان‌تری درمان شود.

چنین وضعیتی این احتمال افزایش می‌دهد که ژن درمانی ممکن است به موقعیتی برای معالجه تعداد کمی از بیماران در کشور‌های ثروتمند تنزل کند. این یک چشم‌انداز ضعیف برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان است که از بیماری‌های ژنتیکی رایج مانند سلول داسی شکل و سایر بیماری‌ها رنج می‌برند. هم چنین، این وضعیت می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ در نتیجه، صرفاً ایجاد معجزه (در اینجا ژن درمانی) نمی‌تواند و درمان از طریق آن باید به روشی مقرون به صرفه باشد که بتواند آن را با شرایط بسیار دور از بیمارستان‌های مهم که معمولاً آزمایش‌ها در آن بیمارستان‌ها انجام دهند، می‌توانند تطبیق دهند. .

برای طراحی یک ژن درمانی، به ژنی نیاز دارید که به سلول‌های بیمار اضافه کنید. هم چنین، برای ورود به آن نیاز دارید. گفتن اولین مورد در اصل آسان است: این کار را می‌توان از طریق یک ناقلی انجام داد. گاهی اوقات سلول‌ها از بدن خارج می‌شوند توسط یک ناقل تغییر شکل پیدا کرده و دوباره وارد بدن می‌شوند همان گونه‌ای که درمان‌های کار تی سل (CAR T-cell) این گونه است. زینتگلو یک داروی ژن درمانی که برای درمان تالاسمی بتا ساخته شده توسط شرکت bluebird bio به این روش عمل می‌کند. در تاریخ آگوست این سومین داروی ژن درمانی برای یک بیماری ارثی بود که توسط سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تایید قرار گرفت. در موارد دیگر حامل کار خود را در داخل بدن انجام می دهد. داروی Lumevoq که توسط داروی دارویی اروپا (ema) در سال ۲۰۲۱ تایید شد، اما هنوز توسط سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تایید قرار نگرفته به طور مستقیم به چشم رالستون تزریق شد.

اولین کار آزمایی ژن درمانی که یک کودک مبتلا به نوعی بی خطر و شدید به نام ada-scid را درمان کرد در سال ۱۹۹۰ میلادی انجام شد. این کار به سرعت به ایجاد یک داروی در نتیجه نمی‌شود، اما راه را برای جایگزینی دیگر هموار ساخت.

پزشک این حوزه (ژن درمانی) در سال ۱۹۹۹ میلادی با مرگ “جسی گلسینگر” جوان ۱۸ ساله چهار روز پس از دریافت ژنی که برای رفع نای ارثی او در متابولیسم آمونیاک داده شده بود، ممکن است دچار چالش شود.

مرگ او به دلیل پاسخ سیستم ایمنی بدن‌اش به آدنوویروسی بود که به عنوان ناقل استفاده می‌شد. پس از آن بود که “جیمز ویلسون” پیشگام ژن درمانی در دانشگاه پنسیلوانیا جایی بود که آزمایش روی گلسینگر صورت گرفته بود بالقوه آدنو ویروس‌ها (aav) را کشف کرد. این ویروس ها به طور مستقیم در انسان ها شایع هستند و هیچ گونه بیماری ایجاد نمی کنند. این‌ها عوامل ایمنی را ایجاد می‌کنند و یا هیچ پاسخ ایمنی‌ای را نمی‌توانند انجام دهند. این یکی از مواردی است که چنین ویروس هایی توسط سازندگان واکسن مورد استفاده قرار می گیرند. واکسن آکسفورد – آسترازنکا برای کوید -۱۹ به این شکل عمل می‌کند و از یک آدنو ویروس برای قرار دادن DNA توصیف‌کننده یک درمان‌کننده خاص در سلول‌های بدن استفاده می‌شود. برای ژن درمانی آدنو ویروس‌ها این مزیت‌های بزرگ را دارند که در بیش از صد سروتیپ مختلف وجود دارند که هر یک از آن‌ها در مورد انواع سلول‌های مبتلا به بیماری‌ها متفاوت هستند. حامل‌های گرفته شده از آدنو می‌توانند در بافت‌های ویروسی مانند عصب بینایی، یا سیستم عصبی مرکزی یا ماهیچه‌ها وارد شوند.

با این وجود، ناقل‌های ناشی از بیماری بدون مشکل است. ارزیابی تازه‌های که ۱ کار آزمایی ژن درمانی با استفاده از حامل‌های ۵۰ بر آدنو ویروس را بررسی می‌کند نشان می‌دهد که ۳۵ درصد عوارض جانبی جدی را ایجاد می‌کند و در تصویربرداری مغز مشاهده می‌شود. دوزهای زیاد ناقل نیز با نگرانی‌های ایمنی مرتبط هستند. در سال ۲۰۱۸ میلادی ویلسون هشدار داد که دوزهای بالای آدنو باعث ایجاد سموم تهدید کننده زندگی در خوک‌ها و میمون‌ها می‌شوند.

در همان زمان، او از هیئت مشاوره علمی شرکت Solid Biosciences، شرکت ژن درمانی که بر روی کار درباره دیستروفی عضلانی ارائه شد، استعفا داد و دلیل آن نگرانی‌ها در حال ظهور در مورد خطرات احتمالی بیش از حد ناشی از کاربرد بیماری‌های مختلف قلمداد شد. با این وجود، Solid Biosciences اعلام کرد استعفای او به دلیل آزمایش‌هایی که با کار آن شرکت ارتباطی نداشت. با این وجود، پرونده‌های نظارتی آن شرکت اذعان می‌شوند که استفاده از دوز بالای آدنو ممکن است عوارض جانبی را افزایش دهد.

در ماه آگوست شرکت داروی سوئیسی نووارتیس ((Novartis دو مورد مرگ ناشی از ابتلا به بیماری در کودکان را گزارش کرد از طریق ژن درمانی برای آتروفی عضلانی نخاعی (sma) درمان شده است. داروی ژاپنی برای درمان یک نوع بیماری عضلانی نادر به نام میوپاتی میوتوبولار صورت گرفت نتایج شگفت انگیزی را به همراه داشت، اما پس از آن مرگ کودک بر اثر سپسیس (بیماری خطرناکی است که بر اثر واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن نسبت به آن آن شرکت ژاپنی باعث می‌شود که مرگ‌های رخ داده ناشی از ترکیبی از واکنش به ناقل آدنو ویروس و خطر باشد. بیماری زمینه‌های بیماری‌ای بوده است.

هم چنین نگرانی‌هایی در مورد احتمال سرطان زایی برخی از ناقل‌ها در بلند مدت وجود دارد. برای، در سال ۲۰۲۰ بیماری که تحت درمان ada-scid با داروی “استریمویلیس” Strimvelis)) بود که در آن از یک بیماری رترو عامل ۲۰ بر آر آن‌ای به عنوان ناقل استفاده می‌شد، به عنوان مثال، سرطان خون آلوده شد. شرکت مارک آن دارو اعلام کرد که ممکن است این بیماری به نحوه ادغام ژن در ژنوم مرتبط باشد.

برخی نیز معتقدند که مرگ و میر رخ داده ممکن است ناشی از دارو‌هایی باشد که خارج از دوره آزمایشی به بیمار داده شود و هیچ ارتباطی با درمانی که واقعاً در بررسی حال مشاهده نشده است.

توقف پژوهش های مرتبط با ژن درمانی پس از مرگ بیماران به دنبال درمان از طریق آن قابل درک است، اما هزینه و مخاطرات این نوع درمان را افزایش می دهد. مانع دیگر آن است که از آنجایی که هنوز هیچ کس نمی‌داند که از ژن درمانی چند سال کار می‌کند و وظایف می‌توان انجام مطالعات طول مدت مورد نیاز را انجام داد.

این مشکلات تا حدودی به توضیح علت قیمت قابل توجه داروها با ژن درمانی کمک می‌کند که به بازار عرضه می‌شود. درمان پزشکی از طریق ژن درمانی ۱ میلیون دلار بود. تاییدیه اولین سازمان غذا و دارو در سال ۲۰۱۷ میلادی برای “لوکسترنا” (Luxturna) یک داروی مبتنی بر ژن درمانی برای درمان بینایی از دست رفته کودکان و بزرگسالان. “روشه” (روش یک شرکت بزرگ داروسازی آن دارو را 42500 دلار برای هر چشم قیمت گذاری کرد. در سال 2019 میلادی، درمان دارویی “زولگنزما” برای درمان آتروفی عضلانی نخاعی توسط شرکت نوواتیس 2.1 میلیون دلار قیمت گذاری شد. سال گذشته، مادر نوزادی تحت تاثیر زولگنما قرار داشت، گفته بود که هر فردی که دارو را لمس می‌کند یا در اطراف آن است باید برای کار با آن عمل کند چرا که از نظر ارزش غذایی مانند درمان «حمل طلا» می‌شود.

“لیبملدی” (( داروی Libmeldy که در سال 2020 برای درمان مشکلی که سیستم عصبی را تخریب می‌کند مورد تایید قرار گرفتن 3.3 میلیون دلار قیمت گذاری شد.

درمان‌های ژن درمانی تنها به تحقیق و توسعه سخت و آزمایش‌های طولانی مدت محدود نمی‌شود. “جی برادنر” رئیس موسسه تحقیقات بیومدیکال شرکت نووارتیس می‌گوید: “برای بیماری‌هایی که باید ناقل را به تعداد زیادی از سلول‌ها وارد کند، مانند دیستروفی عضلانی دوشن غیر معمول نیست که از یک بیو راکتور 50 لیتری استفاده می‌شود، اگر نه 200 تومانی نیاز دارید تا داشته باشید. تنها یک دوز دارو را برای یک بیمار تولید کنید».

تحلیلگران گروه مشاوره بوستون اخیرا تخمین زدند که هزینه ساخت داروها بر اساس ژن درمانی از ۱۰۰۰۰۰ تا ۵۰۰۰ دلار در هر دوز مختلف است. به گفته‌ها، شرکت‌های بیوتکنولوژی که می‌خواهند وارد عرصه تولید ژن درمانی شوند، باید تا سه سال منتظر بمانند تا بتواند در موقعیت قرار گیرد. عاملی که نه تنها گیج کننده است بلکه می کشد چرا که اکثر افراد مبتلا به ایدز مانند اکثر افراد مبتلا به شکل سلول داسی در کشور های با درآمد کم و متوسط ​​زندگی می شوند و قیمت بالای داروها می توانند بر روی ژن درمانی تأثیر بگذارند تا آنها به این داروها کمک کنند. دسترسی داشته باشند. همانطور که مورد “رالستون” نشان داد ژن درمانی در مرز تبدیل به معجزه قرار دارد، اما اکنون باید به یک معجزه معمول و نه خاص پزشکی تبدیل شود. برای کمک به این مسیر بنیادهای خیریه نیز باید کمک کنند.